Hau Pittu Hau – Euskaldunon konpartsa

Argazkia: © Kontseilua.

Euskaraz bizitzeko nahiak hartu zituen Donostiako kaleak larunbatean Kontseiluak deituta egin zen manifestazioan. “Euskaraz bizi nahi dugu” lelopean, Anoetatik abiatu zen martxa eta Bulebarrean amaitu. “Manifestazioa herri gogoa berraktibatzeko inflexio puntua izango da”, Kontseiluaren ustez. Mikel Laboaren heriotzaren laugarren urteurrenean ere gogoan izan zuen musikari donostiarra Paul Bilbao idazkari nagusiak. Amaierako ekitaldian, Itziar Saenz de Ojer donostiarrak bere bizipena kontatu zuen. Aurreko asteetan beste hainbat herritarrek egin zuten moduan. “Euskaraz bizitzeko nahiari tinko, determinazioz” eutsiko diotela berretsi zuen eta bertaratutakoei ere hori egiteko gonbita egin zien Bilbaok.

Paul Bilbao Kontseiluko idazkari nagusiak egin zuen azken hitzartzea. “Euskaraz bizi nahi dugu, euskaraz ez bada, ez delako bizitzea guretzat. Euskaraz bizi nahi dugu, eskubidezkoa delako; justiziazkoa delako. Euskaraz bizi nahi dugu betidanik bizi izan delako lurralde hauetan euskaraz. Euskaraz bizi nahi dugu, euskaraz hitz eginez etorkizuna eraikitzen ari garelako”, esan zuen. “Gaur harrotasunerako eguna da. Gaur erakutsi dugu bagarela euskaraz bizi nahi dugun herritarrak, eta beraz, euskararen herriari, guri, dagokigu euskaraz bizi ahal izateko baldintza politiko, ekonomiko eta juridikoak erdiestea”, gaineratu zuen algortarrak. Herritarrei dei egin zien euskaraz bizitzeko nahian lanean jarrai dezaten: “Gaur erakusten ari garen euskaraz bizitzeko nahiak gure hizkuntzaren berreskurapen-prozesua azkartu behar du, bai ala bai. Bizitzeko nahiak ekarri du euskara gaur egunera, eta bizitzeko nahiak eramango gaitu berreskurapenera”.

Halere, euskaraz biziko bagara arduradun politikoek ere erabaki ausartak hartu beharko dituztela ere esan zuen Bilbaok eta dei zehatza egin zien horretarako: “Lehenik eta behin euskararen ezagutzaren unibertsalizazioa bermatzeko politikak behar dira; eta lasai egon daitezela, erabaki zuzenak hartuz gero, euskalgintzak tresnak prest ditu, urtetan gure herritarrak euskaldundu dituzten tresna eraginkorrak. Bestetik, euskararen erabilera bermatzeko espazioak sortu eta hedatzeko erabaki irmoak hartu behar dituzte, eta hor ere, lasai, tresnak badaude, baditugu. Eskarmentu handia du euskalgintzak espazioak euskalduntzen. Hartara, erabakiak behar dira, eta hor ere hizki larriz esan behar dugu: erabaki ausartak”.

Erabaki ausartak hartzeko unea

Bizi dugun unearen garrantzia ere azpimarratu zuen Kontseiluko idazkari nagusiak: “Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako instituzioetan ere aldaketak izan dira eta hemendik gutxira ere izango dira. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan erabaki ausartak hartzeko moduan daudela uste dugu erakunde gehienetan gaur erakusten ari garen euskaraz bizitzeko nahi irmoari erantzuteko erabakiak hartzeko aukerak daudela uste dugu; hortaz, ekin diezaiotela berandu baino lehen nahi hori errealitate bihurtzeari”, esan zuen.

“Gure garaia iritsi da, lagunok, euskaraz bizi nahi dugunon garaia. Eta horretako formula magikorik ez dago, pasioa, determinazioa eta lana baizik. Gutako bakoitzak geure burua bihurtu behar dugu eragile. Hemen bildu garenetako bakoitzak, zuotako bakoitzak, aukera du eragile bihurtzeko, euskaraz biziz eta euskaraz bizitzearen arabera jardunez. Parte hartzen dugun gune guztietan gure nahia mahai-gaineratuz, ikusgarri bihurtuz”, adierazi zuen, euskaldunon garaia heldu dela azpimarratzeko.

Kontseiluko bazkideek agerraldia egin dute Donostian larunbatean egingo den manifestazioaren inguruko azken xehetasunak emateko. Manifestazioari begira egindako kanpainaren balorazio positiboa egin du Paul Bilbao Kontseiluko idazkari nagusiak eta euskaraz bizi nahi duten herritarrei dei egin die abenduaren 1eko manifestazioan parte hartzera.

Herritarrek izan dute zentralitateaz hitz egin du Bilbaok: “Mezua herritarren bizipenetan oinarritutakoa izan da eta hau herritarrei zuzendu diegu. Jendea identifikatu egin dela uste dugu eta herritarren aldetik harrera paregabea izan dugu. Ikusi ahal izan dugu herri askotan herritarrek beraiek egin dituztela ekintzak manifestazioa sustatzeko. Herritarrek autoantolatzen jakin dute irudimenez eta gogoz”, esan du.

Kanpainan argitaratutako euskarri guzti guztiak izan direla banatuak eta erabiliak esan du Kontseiluko idazkari nagusiak eta kasu askotan herritarrek beraiek egin dituzte euskarri berriak leku guztietara iristeko.

Manifestaziorako deialdiak atxikimendu ugari jaso du. Herritarren aldetik, euskalgintzaren aldetik, herri mugimenduen aldetik, sindikatuen aldetik, udaletatik…

Eskerrak ere eman nahi ditu Bilbaok; “lehenengo eta behin, herriz herri antolaketan ibili diren herritarrei eta Euskalgintzako lankideei. Euskal Herri osoan hainbat herritan deialdia lantzeko ekimen desberdinak egin ditu euskalgintzak eta euskaraz bizitzeko nahia hedatu dute”. Deialdia zabaltzen lagundu duten guztiei ere eskerrak eman dizkie Kontseiluko idazkari nagusiak: hainbat hedabideei mezua zabaltzen egin duten ahaleginagatik, agerraldietan parte hartu duten euskaltzaleei…

Manifestazioaren ezaugarriei buruz ere hitz egin du Bilbaok. Larunbatean “euskaraz bizi nahi dugula esatera goaz. Gure nahi horretan harro agertuko gara eta gero eta gehiago garela adieraziko dugu”, esan du. Manifestazioa mugimendu sozialean inflexio puntu bezala ulertzen duela Kontseiluak ere adierazi du. “Euskaraz bizi nahi dugun herritarrak indar hartu eta gure jardunean berraktibatzera goaz. Uste baitugu aldaketa garaia dela eta behar ditugun aldaketa horiek eman daitezen une ezin hobea dela oraingoa”.

Kontseiluak euskaraz bizi nahi dugula adieraztera dei egin nahi die herritarrei. Horretarako, manifestazioan parte hartzeaz gain, manifestazioaren bezperan sare sozialak euskaraz bizitzeko nahiaz betetzera dei egin du. Manifestazio egunean ere, herritarrei euskaraz bizitzeko nahia kartel bitartez adierazteko deialdia ere egin du. Horretarako ehunka kartel banatuko dira parte hartzaileen artean.

Ibilbideari dagokionez, manifestazioa arratsaldeko 17:00etan abiatuko da Anoeta estadiotik eta Bulebarrean amaituko da. Anoetatik Madril hiribidea hartu, handik Urbieta kalera eta Okendo kaletik sartuko da Bulebarrean.

Garraio publikoa erabiltzeko gomendioa ere eman du Kontseiluak. Hainbat herritan manifestaziora etortzeko autobusak antolatu dira. Horien inguruko informazioa www.euskarazbizinahidut.org webgunean ikus daiteke. Autobus horiek aukera izango dute jendea Anoetan bertan uzteko eta manifestazioa amaituta Zurriolan izango dute geralekua.

Abenduaren 1ean euskal herritarrok hitzordua dugu Donostian, manifestazioa burutuko  dugulako, bertan, “Euskaraz bizi nahi dugu” lelopean.

 

Milaka herritar gara euskaraz bizitzeko hautua egin dugunok; baina, zoritxarrez, milaka arazo aurkitzen dugu geure nahia betetzeko. Oraindik ere lan handia dago egiteke euskararen normalizazioan; hori azpimarratu du, duela gutxi, Europako Batzordeak berak , Hizkuntza Gutxituen Itunaren konpromisoak betetzen ote diren aztertu ostean.

Jorratu beharreko bideak askotarikoak dira, beraz, baina bereziki bi esparru indartu behar dira: euskararen ezagutza eta euskaraz bizi ahal izateko guneak. Biak ala biak bultzatzen ditugu AEKn, jakina, eta horretxegatik egiten dugu bat manifestazio deialdiarekin.

Hizkuntza batean bizi ahal izateko, hizkuntza horren ezagutza ezinbesteko aldagaia da. Euskararen kasuan, ezagutza indizea  igo egin da azken urteotan, baina ez eragite nabarmenetarako beste: euskara ez dakitenen kopurua oso altua eta kezkagarria da oraindik ere. Bestalde, ezagutza indizearen barruan daudenak -ia euskaldunak, esaterako- erabiltzeko benetako gaitasunarekin zenbateraino bat datozen ere sakonago aztertu beharko litzateke.

Gure hizkuntzaren normalizaziorako bidean, bere garaian, indar handia jarri zen haurren hezkuntzan, baina ia batere ez transmisioan; hau da, gurasoei begirako euskalduntzean, Helduen Euskalduntze Alfabetatzean. Egindako zenbait ikerketaren  arabera, azken hamarkadetan euskarak 300.000 hiztun irabazi ditu, eta horien herena euskaltegiei zor zaie, alajaina! Ametsetan hasita, zein egoeratan geundeke euskalduntze alfabetatzea buru-belarri bultzatu izan balitz eta, hezkuntzak euskaldundutako umeekin batera,indar berarekin eta neurri berean helduak euskaldundu izan balira?

Zalantzarik gabe, erabileran aurrera abiada egokian egiteko, hizkuntzaren ezagutza unibertsal bihurtu beharra dago, ezinbestekoa da ezagutza bermatzea. Horretarako, hartu beharreko neurrietariko bat da baliabideak jartzea, euskara ikastea doakoa izan dadin. Gaur egun, gezurra badirudi ere, herri honetan berezkoa dugun hizkuntza ikasteko ordaindu egin behar da. Gainera, bere garaian emandako pausu egoki batzuk  (azterketak gainditzeagatik jarritako bekak, administrazioko langileendako laguntzak eta liberazioak…) oso ondo baloratuak izan arren, eta doakotasunerako bidean ezinbesteko hobekuntzak izan arren, azken urteotan murriztu edota desagertarazi dira krisiaren aitzakipean. Helduen Euskalduntze Alfabetatzea da, euskaltegiok modu egokian bideratuta eta baliabidez jantzita, esparru administratiboan, sozialean eta lan-munduan ezagutza hori bermatzeko tresnarik eraginkorrena, baita erabilera eta normalizazioa bultzatzeko ere.

Bestalde, lehen aipatu dugun bezala, hizkuntza bat normaltasunez baliatzeko erabilera espazioak/guneak behar dira; haatik, tamalez, sarri askotan gertatu izan da, eskolak eta euskaltegiak euskalduntzeko guneak izan diren modu berean, kalea edota gizartea bera gai izatea jendartea erdalduntzeko. Euskarak, hortaz, erabiltzeko espazioak irabazi behar ditu, gune publiko zein pribatuak. Erabilerarako gune horiek toki publikoetan bermatzeko beharra ere hor dugu; euskara erabiltzeko benetako aukera eduki behar dugu, eta ez oztopoz jositako lasterketa edo proba. Esaterako, euskaraz bizi nahi dugunok erdarazko produktuak ditugu nagusi; besteak beste, telebista ikusi, zinema estreinaldiez gozatu edota zibermunduan ibili gura dugunean. Aisialdiarekin lotutako jarduera asko eta askotan, euskara bigarren mailan (edo atzerago) dago, eta egoera hori, noski, euskararen erabilera normalizatua lortzeko traba bihurtzen da.

Aipatutako arlo bi horiek lantzen ditugu AEKn, euskararen normalizazioan giltzarria den hirugarren zutabearekin batera, sustapena hain zuzen ere. Sustapenean, KORRIKA dugu ekimenik garrantzitsuena; bi urtean behin euskararen alde milaka lagunek betetzen dituzte Euskal Herriko errepideak. Datorren udaberrian, hain zuzen ere, 18. Korrikak euskalduntzen eta alfabetatzen ari diren milaka pertsonak  omenduko ditu, euskalakari izateko ahaleginean euskara ikasten eta praktikatzen ari diren guztiak, beraiek direlako euskararen berreskurapenean zutabe garrantzitsuenetariko bat. Izan ere, helduak euskalduntzen doazen heinean, transmisioan etenik egongo ez dela ziurtatzen ari gara. Ikasi eta baliatu nahi dutenek egiten duten ahaleginari esker, elkarbizitzarako aukerak sortzen eta denok euskaraz bizitzea ahalbidetzen ari dira.

Hau guztia premiazkoa eta lehentasunezkoa dela ikusi beharko luke hurrengo Jaurlaritzak, eta hori da, hain zuzen ere eskatzen eta eskatuko duguna. Beraz, orain arte esan dugun guztiagatik, inongo aitzakia barik, abenduaren 1ean denok Donostiara, “euskaraz bizi nahi dugulako”.

Oskar Elizburu eta Mertxe Mugika, AEKren Artezkaritza Kontseiluko kidea eta AEK koordinatzaile nagusia, hurrenez hurren.

Argazkia: cc-by-sa aiaraldea.com.

Orain dela bi urte abiatu zuen Kontseiluak “Euskaraz bizi nahi dut” dinamika. Denbora tarte honetan hainbat ekimen egin da; besteak beste, film laburren lehiaketa, “Hizkuntzaren keinua” liburu ilustratua argitaratu… “Urte hauetan egindako lan eta harremanen ondorioz, ikusi ahal izan dugu asko garela euskaraz bizi nahi dugun herritarrak eta nahi hori, egunero, determinazioz aldarrikatu eta hori egikaritzeko saioa egiten dugunok ere asko garela”, adierazi du Kontseiluak. Hala ere, “administrazioen aldetik, ez dira euskaraz bizi ahal izatea posible egingo luketen beharrezkoak diren bitartekoak jartzen eta neurriak hartzen”, bere ustez. Horretarako, “abagune ezin aproposagoa” zabaltzen ari da Kontseiluaren aburuz eta “herritarrek duten euskaraz bizitzeko nahiari jaramon egin behar diote arduradun politikoek”. Hori aintzat hartuz, aldarria kalera ateratzeko deia egin du Kontseiluak eta, ildo horretan, manifestazioa antolatu du. Heldu den abenduaren 1ean izango da Donostian. Manifestazioa iragartzeko agerraldia izango da hilaren 30ean eta euskaraz bizi nahi duen oro gonbidatu dute Donostiako Miramar jauregian, 18:30ean, egingo duten agerraldira.

Argazkian, 2011ko otsailaren 12an, EHEk deitu zuen “Sasi guztien gainetik… Euskaldun eta burujabe!” lelopeko nazio manifestazioaren ostean, Jose Luis Alvarez Enparantza “Txillardegi”-ri omenaldia egin zioten milaka euskaltzalek / cc-by-sa Zuzeu.com.

Jose Luis Alvarez Enparantza “Txillardegi”-k euskararen normalizazioa helburu egindako ekarpen oparoa landu zuten atzo goizean Donostiako Liburutegi Nagusiko sotoan egin ziren jardunaldietan eta bere ideiek bizi bizirik dirautela, etorkizunerako erregaia direla ondorioztatu zuten parte hartzaileek.

Goizean (Trinitate plazan)

11:00

Txupinazoa, kalejira eta bihurrikeriak Bonberenea Txarangarekin eta Porrotx pailazoarekin

Puzgarriak eta haurrentzako tailerrak

Azoka, musika, kale-animazioa eta kantu-jira Alde Zaharreko kaleetan barna

10:30

Hizkuntza jokabideen tailerra San Telmo aretoan

12:00

Bakarrizketa saioak San Telmo aretoan

Eguerdian (Konstituzio plazan)

Ehunka lagunentzako herri bazkaria eta kantu jira

Arratsaldean

18:30

Nazio manifestazioa Bulebarretatik hasita. Euskalduna naiz eta harro nago lelopean kalejira alai eta koloretsua eginen da.

Ondoren:

Patxaranga alde zaharreko kaleetan barna

Herri dantzak Konstituzio plazan

Iluntzean (Trinitate plazan)

Kontzertuak: Skakeitan, 3gabe2 eta Betagarri

Euskal Herrian Euskaraz (EHE) elkarteak Euskaraz Bizi Eguna antolatu du Donostian martxoaren 17rako. Atzo eman zuten egitarauaren berri; goizetik hasita, txupinazoa, jolasak, pailazoak eta bazkaria antolatu dituzte, besteak beste. Ekitaldi nagusia “Euskalduna naiz eta harro nago” lelopean Bulebarretik irtengo den manifestazio nazionala izango da.

Manifestazioari eta Euskaraz Bizi Egunari babesa adierazteko kanpaina abiatu du EHEk Euskalherrianeuskaraz.org webgune berrituan. Bertan, atxikimendua emateko aukera jarri dute.

Euskal Herrian Euskaraz: Euskaraz Bizi Eguneko egitaraua aurkeztu du EHEk

Argazkian, Igone Lamarain (EHE) Txillardegiren omenaldian / © EHE.

Omenaldi hunkigarri batekin azken agurra eman zioten Txillardegiri atzo euskaltzale andanak. EHEko sortzaile eta euskaltzale handiaren omeneko ekitaldia Donostiako Victoria Eugenia antzokian antolatu zuen Ezker Abertzaleak. Euskal Herrian Euskaraz ere bertan izan zen omenaldirik beroena emateko gogoz. Han zirenek txalo zaparrada artean hartu zituzten eragile euskaltzaleko kideak, baita Igone Lamarainen hitzak ere. Oholtza gainetik politika eta kultura munduko hainbat kide pasatu ziren. Arnaldo Otegik ere egin zuen bere ekarpena kartzelatik idatzitako gutunarekin.

Igone Lamarain EHEko kideak irakurritako testua:

Hizkuntzalaria, idazlea, pentsalaria, soziolinguista, abertzale intelektuala, aitzindaria, konprometitua, koherentea, ezinbestekoa zen, izan da Txillardegi. Eta, gainera, ideiak eta norabidea oso argi zituen.

“Estatu batekin, agian, euskara ez da salbatuko; baina estaturik gabe ziur ezetz” esan zuen berari egindako azken elkarrizketetako batean.

Bere lurraldean beharrezkoa ez den hizkuntza oro desagertu egiten dela argi zeukan, eta hori ez gertatzeko euskarak lehentasunezko estatusa behar duela bere lurralde osoan. Legeen eta prestigioaren bitartez lortu beharrekoa. Eta, noski, hizkuntza-politikaren bitartez arlo guztietan nagusi izateko neurriak ere hartu behar dira. Baina frantziar eta espainiar estatuek, euren konstituzioekin, ez digute horretarako aukerarik ematen. Horregatik behar du burujabe izan Euskal Herriak. Euskararen beharrezkotasuna ukatzen duten legeek hizkuntzaren desagerpena daramatelako, berak gehitu zuen moduan.

Baina aldaketa horiek denak bultzatzeko herri honek euskaraz bizitzeko hautua egin behar du. Eta gutako bakoitzak ere, asimilazioak gugan eragindako jokabideez jabetu, eta harro, horren alde egin behar du.

Txillardegik berak egin zuen moduan, horrenbeste ezaugarriren artean militantea, euskararen militantea eta ekintzailea nabarmentzekoak dira. Berak, konbentzimendu osoz, euskaldun izatearen harrotasuna eguneroko jardunaren erdigunean kokatu zuen.

Eta edozein izanda ondorioa, edo koste politikoa zein pertsonala, beti lehenetsi zuen euskara eta herri euskalduna. Printzipio politikoen gainetik jarri zuen euskara, ez bakarrik kartzela edo zigorra ezagutuz. Askotan ez dira oso gustukoak edo onartuak izan bere irakurketak eta ekarpenak berak parte hartu duen mugimenduetan.

Honen adibide dugu Euskal Herrian Euskaraz mugimendua sortzeko erabakia. Askatasunarekiko esperantzaz beteriko garaian sortu zuten EHE hainbat ekintzailek, tartean Txillardegi. Esperantza eta ilusio garai horretan euskarari eta herri euskaldunari dagokion erdigunea emateko. Orduko mugimendu politikoen hutsunean eragiteko.

Eta garai berri honetan Euskal Herrian Euskarazek, 1979an sortu zuteneko arrazoi berberengatik, euskarari herri honen eraikuntza eta askatze prozesuan dagokion lekua, erdigunea izan dezan eragiteko konpromisoa berresten du.

Euskarak eraman zuen abertzaletasunera Txillardegi. Eta guri badagokigu, garaiotan arduraz jokatzea, eta euskara, euskalduntasuna gutxienez abertzaletasunaren pare kokatzeko eragitea. Euskal Herrira aldaketa etorriko bada, euskarari eta herri euskaldunari dagokion erdigune politikoan kokatuta etorriko da. Ezin dugu geroko utzi. Euskara delako euskaldunon aberria eta gainontzeko herrietatik berezi egiten gaituena. Baita munduko egiten gaituena ere. Euskararik gabe Euskal Herririk izango ez delako.

Harro euskalduna izateaz Txillardegi. Harro gu bera gure erreferente izateaz. Horregatik, guk behintzat argi daukagu, gure omenaldia bere bidea jarraitzea izatea, euskaldun eta harro.

Hesia urraturik

Libratu huen euskara, Txillardegi

Lotura guztietatik

Estatuen mugetatik

Aske sentitu nahirik, euskaldun eta burujabe sentitu nahirik

Eskerrik asko Txillardegi