Hau Pittu Hau – Euskaldunon konpartsa

Hau Pittu Hau konpartsako kideok, aurten ere, Korrikan parte hartu genuen 2013ko martxoaren 21ean. Bilboko Plaza Zirkularrean hartu genuen, Bilboko Euskalgintzaren kilometroa eginez, geure barraskiloak lagunduta; baita Someratik pasatu den Bilboko Konpartsen kilometroan ere. Beste behin ere, aldarrikatu nahi izan dugu euskaraz bizi nahi dugula, bai Bilboko jaietan, baita urte osoan ere. Aldi berean, Euskalgintza osoarekin batera, euskara ikasleak omendu nahi ditugu, euren ekarpena ezinbestekoa baita Bilbo euskalduntzeko eta, zentzu horretan, instituzioei euskara bultzatzeko neurriak exijitu nahi dizkiegu, Bilbo eta Euskal Herri euskalduna lortzeko bidean.

Argazki guztiak ikusteko sakatu hemen.

Iturria: Bilboko Branka

Dagoeneko ezagutu dugu zein izango den Korrikaren 18. edizioaren Bilboko ibilbidea. Ostegunean helduko da euskararen aldeko martxa erraldoia hirira. Arratsaldeko 17:31an, Enekuriko etorbidetik sartu eta auzo ezberdinetatik igaro ondoren, 21:59an, Galdakaoko errepidea hartuko du Baionarako bidea jarraitzeko.

Lau ordu eta erdiz egongo da Korrika Bilbon. Ostegunean Enekuritik sartuko da; Deustuko auzoa zeharkatuko du eta Euskalduna zubia igaro eta gero, San Mamesera helduko da 18:18an. Briñas kaletik Zorrotzarako bidea hartuko du eta bertatik, Errekaldeko plazara joko du Gordonizetik 19:17etan. Zabalburun 19:40an egongo da, ondoren Zirkularretik Indautxuko plazara joateko eta handik, Udaletxeko Erkoreka plaza inguratu eta Uribarri eta Kastañosetik euskararen alde korrika egin eta gero, martxa Campo Volantinetik Unamunora helduko da 20:33an. Bertatik, auzoa gurutzatu eta Mesedetako zubitik Zamakolarantz abiatuko da; jarraian Santutxura igo eta Basarratera helduko da 21:17. Bukatzeko, lasterketari agur esango diogu 21:59an, Galdakaoko errepidea hartuko duenean.

Korrika Txikiak Bilbon

Dagoeneko hainbat auzotan Korrika Txikiak egin dituzte baina beste askotan ez. Besteak beste, San Inazion, Miribillan eta Alde Zaharrean bihar, hilak 20, izango da 15:00etan; Santutxun martxoaren 21an egingo dute 10:00etan, eta Txurdinagan zein Etxebarria parkean egun berean izango da baina 11:00etan. Bukatzeko, Deustun hilaren 22an, ostirala, egingo dute eguerdiko 15:00etan.

Argazkian, besteak beste, Uribarrin Korrikaren aldeko FLASH MOBa grabatu zuten martxoaren 1ean.

EMAN EUSKARA ELKARRI da Korrika 18k aukeratu duen leloa. Euskara da, izatez, euskal herritarrok ELKARREKIN bizitzeko aukeratu nahi dugun hizkuntza. ELKARRI hitz egiteko hizkuntza. ELKAR entzuteko eta ulertzeko.

Bilboko euskalgintzak bat egiten du Korrikaren leloak adierazten duen mezuarekin. ELKAR entzutea eta ulertzea izanik helburua, ELKAR bizitzarako erabili beharreko hizkuntza euskara da eta Bilbon ere horrela behar du. Horregatik da garrantzitsua dakienak ikasi nahi duenari irakastea, ulertzen duenak hitz egiten duenari erabiltzeko aukera ematea, agintariek, herritar orori ikasteko bideak erraztea… azken batean, ELKARRI ematea euskara bakoitzak duen egoeratik abiatuta.

Euskara euskal herritarron ELKAR bizitzarako gakoa izanik, ELKARREKIN bizitzeko, ELKARRI hitz egiteko, ELKAR entzuteko, eta ELKAR ulertzeko tresna izanik, euskal herritarrok euskal kultura ezagutzea eta euskara jakitea beharrezkoa da.

Horregatik, KORRIKA 18k euskalduntzen eta alfabetatzen ari diren milaka eta milaka pertsonak omendu nahi ditu. Bilboko Euskalgintzak ere, bereziki, Bilbon euskaldun izateko ahaleginean euskara ikasten eta praktikatzen ari diren guztiak omendu nahi ditu, edozein izanda ere euren egoera linguistikoa edo euren jatorria.

Aurreko Korriketan bezala, botere publikoei dei egin nahi diegu, eta Bilboko Udalari espresuki, euskara babesteko eta bultzatzeko neurriak ezar ditzaten. Bilboko euskalgintzako taldeok, omendu ez ezik, euskara ikasleen lekukotza ozen plazaratu gura dugu, ez delako zilegi bertako hizkuntza ikasteko ikasleek ordaindu behar dutena ordaindu behar izatea. Doakotasuna aldarrikatzen dugu, euskal herritar guztien eskubidea delako euskaldun izatea

Beraz, Bilboko euskalgintzako kide guztiei, eta beren beregi, Bilboko euskara ikasle guztiei, dei egiten diegu datorren martxoaren 21ean Bilboko Euskalgintzako kilometroan parte har dezaten.

Artez, Asapala Kultur elkartea, Bai & By, Berbaizu Euskara Elkartea, Berton Aldizkaria Bilbo Hiria irratia, Bilbo Zaharra Euskaltegia, Bilboko AEK, Bilboko Berbalagunak, Deustuko Unibertsitateko Irakaslego Eskola, Euskal Herrian Euskaraz, Euskarri Euskara taldea, Gabriel Aresti Euskaltegia, GITE-IPES, Hamaika TB, Hau Pittu Hau, Hordago Abante, Ibaizabal Mendebalde Kultur elkartea, Juan Mateo Zabala Euskaltegia, Labayru euskaltegia, Lizardi Mintza Taldea, Mikelats Euskaltegia, Mondragon Lingua, Palanka Euskara taldea Prest! Aldizkaria, Tanttaka Uribarri Euskaltegia, Zenbat Gara, Zorrotzako Euskal Txokoa

Argazkian, Uribarrin antolatutako ekitaldien kartela.

Iturria: Bilboko Branka

Abenduaren 24an, urtero legez, Olentzero eta Mari Domingi Euskal Herriko plaza ezberdinetara gerturatuko dira etxeko txikienak agurtzera eta auzoetako kaleak jai giroan murgiltzera. Aurten, Bilboko hainbat auzotan ekimen ugari burutuko dituzte hilaren 24an, Gabonei harrera beroa emateko.

Uribarrin goizeko 11:15ean hasiko dute Olentzeroren eguneko jaia. Gozaldi Skout taldea Traukoko errotondatik abiatuko da Olentzerori abesten eta 17:30ean, Olentzeroari ongi etorria eman eta txokolate beroa banatuko dute. 19:00etan, Morazatik Uribarrira igoko dira Olentzerorekin eta 19:30ean, Uribarri kalearen amaieran gaztainak jateko aukera egongo da.

Txurdinagako Olentzeroa goizeko 11:00etan, Bake Toki elizatik kalejiran aterako da trikitilari eta txistulariez lagunduta. Ondoren, Fernando Jimenez kaleko zaharren egoitzara abiatuko da eta bertatik, Julian Gaiarre kalean gora egingo du Ondarroako pazara heldu arte. Gero Garaizar aldera joango da kalejiran, 12:30ak aldera Arbidea plazara heltzeko. Han, umeek euren eskutitzak helarazi ahalko dizkiote eta txokolatea jan ondoren, puzgarriak eta tailerrak jarriko dituzte.

Egun berean, Deustuko Done Petri plazan umeentzako tailerrak egingo dituzte 12:00etatik aurrera; 17:30ean kalejira abiatuko da auzoan zehar Olentzero eta Mari Domingirekin eta bukatzean, txokolatea banatuko dute bertaratzen diren lagunen artean. Jai Batzordeak, beste hainbat auzotan bezala baserritarrez jansteko deia luzatu du.

Zurbaranen, Olentzero arratsaldeko 18:00etan agertuko da Larrazabal baserriko plazan. Auzoan zehar kalejira egin eta gero JK Tabernak eskainiko duen gastronomia-dastaketara hurbilduko da 19:00ak aldera; eta ordu berean, umeek Olentzeroren txapa tailerrean parte hartu ahalko dute.

Santutxun ere, Mari Domingik hartuko du parte abenduaren 24ko jai egunean Olentzerorekin batera. 17:00etan, Basarratetik abiatuko dira biak kalejira musikatuan auzokideekin batera. Ondoren, Karmelo plazan hitza hartuko dute eta umeek dantzatu eta abestu ondoren, euren gutunak emateko aukera izango dute.

Gehienok hilaren 24ra itxaron beharko badugu ere, Olentzero eta Mari Domingi txoko ezberdinetara gerturatu dira dagoeneko. Aurreko igandean, abenduaren 16an, menditik jeitsi eta Abusuru heldu ziren. Bertan, baserritarrez jantzitako 1.000 lagunetik gora bildu ziren eta auzoan zehar kalejira egin ondoren, Ibaizabaleko landara heldu ziren.

Topaguneak eta Euskaldunon Elkarteen mugimendua osatzen duten 96 elkarteek, hiru urteko hausnarketei amaiera eman zioten larunbatean Bilboko Euskalduna Jauregian ospatu zuten bigarren Kongresuan, “Federaziotik Mugimendura” lelopean. Hausnarketa prozesua 2010. urtean hasi zen eta azken hilabeteetan mugimenduaren antolakuntza, finantzazioa, barne komunikazioa eta jardunari lotutako gaiak landu dituzte Euskal Herri osoko hainbat elkartek. Herenegun bukatutzat eman zen prozesua Zuzendaritzak proposatutako ponentzia eta ondorioei Kongresura bertaratuek egindako bozketarekin.

Bozketaren ondoren, ekitaldi publikoa egin zuen Topaguneak, euskalgintzako zein erakunde publikoetako hainbat ordezkariren presentziaz. Topagunearen presidente Mikel Irizarrek azaldu zuenez, hausnarketa prozesuak gertu utzi du Topagunea euskalgintzaren aro berri bati ekiteko. Bide batez, Topaguneak gonbidapena luzatu zien euskaltzale, gizarte eragile eta erakundeei ziklo berri horren oinarriak elkarrekin jartzeko.

30 urteko ziklo bat amaitu eta beste bati ekin

Irizarrek azaldu zuenez, 30 urteko ziklo bat amaitu berri da euskalgintzan, eta lorpen handiekin batera, goia jo izanaren sentsazioa ere utzi du mugarri horrek. Ikusi besterik ez dago berrikuntza eta hausnarketa beharra nola dabilen euskalgintzako eragileen artean han-hemenka.

Horrek, eta jarduera askoren biziraupena bera kolokan jarri duen krisi ekonomikoak, ziklo berri bati indartsu ekiteko beharra ekarri du. Ziklo berri horretan eragin handia izango du aro politiko berriak, lankidetzarako aukera handiak zabaltzen baititu herri erakunde eta gizarte eragileen artean, iraganeko botere-kontrabotere dialektika gaindituta.

Ziklo berri horren hezurdura plangintza potente bat izatea proposatzen du Topaguneak, eta giharra berriz euskalgintza berri bat, gizartean eta erakundeetan ondo txertatua eta bi esparruen arteko lankidetza sustatuko duena. Bihotzean, azkenik, euskal hiztuna kokatu du Topaguneak, ahalmendua, jantzia, antolatua eta ekintzailea, euskara bizipozez biziko duena agoniatik urrun.

Topagunea, ekiteko prest

Hiru urteko ibilbidearen ondoren, Topagunea ziklo berri horri ekiteko gertu eta gogotsu dagoela adierazi zuen Mikel Irizarrek, eta euskaltzaleak, gizarte eragileak zein erakundeak animatu ditu elkarlanean jarduteko, ziklo horren oinarriak zehazte aldera. “Ekitaldian omendu dugun Txepetxek etorkizuna eskatzen zuen gure iraganarentzat, eta Topagunetik azpimarratu nahi dugu indarrak batzea eta elkarlana gakoak direla euskarari etorkizun hori emateko”.

Ekitaldiari eta hausnarketa prozesuari amaiera emateko, Topaguneko kideek bazkaria egin zuten Bilboko Kafe Antzokian.

Iturria: Bilboko Branka

Iñigo Larrondo Errekaldeko bizilagunak bideo batean azaltzen duenez, ezinezkoa zaio auzoan alabarentzat pediatra euskaldunik topatzea. Abenduaren 1ean “Euskaraz bizi nahi dugu” lemapean Donostian egingo duen manifestazioara joateko deia zabaldu du Kontseiluak.

Iturria: Bilboko Branka

Berria egunkariak administrazio publikoen komunikazio jardunean euskararen erabilera aztertzen duen ikerketa eman du ezagutzera. Bizkaiko eta Bilboko datuei erreparatuz, azpimarratu dute hemengo erakunde publikoen agerraldietan gaztelania nagusitzen dela.

Administrazio publikoen komunikazio jardunean euskarak “urrats handiak” eman dituela baieztatu dute Berria egunkariko ikerketa batean. Hala ere, gogora ekarri dute badirela oraindik ere lan eremu eta herrialde batzuk ez dituztenak aurrerapausoak eman hizkuntzaren hedapenean.

Hego Euskal Herrian, euskararen ofizialtasuna aitortuta dagoen lurraldeetan, gehienetan ele bitan lan egiten dela azaltzen dute eta administrazio publikoen informazio eta komunikazio guztia dagoela gaztelaniaz baina euskaraz ezin dela guztia eskuratu.

Bizkaiko kasuan azpimarratzen dute erakunde publikoen agerraldietan gaztelera nagusitzen dela eta esaterako, Bilboko Udalaren prentsaurrekoetan, hasieran bakarrik izaten duela lekua euskarak, hau da, agurrean baina orokorrean testuaren gorputza gazteleraz lantzen dela. Egoera horretan, euskarazko irrati eta telebistek Udalak emandako informazioaren berri nekez eman dezaketela baieztatzen dute, euskarazko adierazpenen faltagatik. Baina berba egingo duen zinegotziaren euskararen ezagutzaren arabera, hizkuntzak tarte gehiago izan dezakeela mahaigaineratzen dute.

Idatzizko informazioari begira, oharrak ele bitan zabaltzen direla jakin ahal izan dugu. Baina Bilboko Udalak, informazioa agentzia pribatuen esku uztean, euskarak behera egiten du, bertako langileen artean oso urria delako hizkuntzaren ezagutza.

Iturria: Bilboko Branka

Bilbo da euskararen normalizazioan Bizkaiak duen oztoporik handiena, Soziolinguistika klusterrak ezagutzera eman berri dituen datuen arabera. Euskararen erabilpena Bizkaiko hiriburuan geldiune batean sartuta dago azken bi hamarkadetatik hona.

Geldialdi horren adibide da Bilboko Udala. Udal langileetatik erdia baino ez da gai herritarrei euskaraz erantzuteko, Sabin Anuzita Euskara, Gazteria eta Kirol zinegotziak jakitera emandako datuek agerian uzten dutenez.

Udal Gobernuaren ordezkariak dioenez, “hizkuntza politika bizia behar dugu erabilera sustatzeko eta erabiltzeko aukerak sortzeko, bere erabilera bermatuz eta bultzatuz”.

Udalak kontrakoa dioen arren, euskaraz artatuak izan nahi duten herritarrek zailtasun ugari aurkitzen dituzte beren tramiteak egiterakoan. Legea ere aurka dute euskaldunek, euskara menperatzen duten langile publikoen bataz bestekoa %28 mugatzen baitu udalen kasuan.

Udal langileen %40ak baino ezin du egiaztatu legeak behartzen duen euskara maila. Beste %10 euskaraz aritzeko eta ulertzeko gai da, zinegotziak dioenez. “Euskal hiztunek edozein leihatilatan euskaraz aritu daitezkeela bermatzea euskara serio hartzen dugunaren sintoma da, bai udal mailan, funtzionarioen bitartez, baita maila sozialean ere”, dio Anuzitak.

“Euskara gure herriaren elkarbizitzan apustu argia izan behar du. Administrazio garen heinean euskararen sustatzaile izan behar dugu, ez begirale soil”, uste du zinegotziak.

Halere, EAJren hautetsia unibertso paralelo batean bizi dela dirudi, egindako adierazpenak eta euskararen erabileraren egoera hiriburuan kontrako norabidean baitoaz. Soziolinguistika klusterrak joan den hilean argitara emandako datuei erreparatuta, Bilbok eragiten du Bizkaiko euskaldunen bataz bestekoak behera egitea.

Datuek agintzen dutenez, 1991tik euskara erabiltzen dutenen portzentajeak gora egin du Bizkaian eta erdaraz besterik ez dakitenen kopurua aldiz, ia hamar puntu jaitsi da. Baina Bilboko datuak okerragoak dira: %3,1 dira gehienbat euskaraz egiten dutenak eta %83,6 erdaraz bizi direnak.

Iturria: Berria

Ehunetik 27 euskal herritar baldin badira euskaldunak, batez bestekoaren azpitik dago Bizkaia (%25,4 elebidunak), nahiz eta hogei urtean hamar puntu gora egin duen euskaraz dakitenen kopuruak. Bilbok eragiten du desoreka. Hiru euskal herritarretik bat bizi da Bilbo Handian, eta eremua oso erdaldundua dago. Bilbo euskalduntzeko urrats batzuk egin direla erakutsi du V. Inkesta Soziolinguistikoak, gazteen artean batik bat. 16 eta 24 urte arteko gazteen %53k badakite euskaraz; %18,7 bakarrik dira erdaldun hutsak; gainerako %28,4 gai dira euskara ulertzeko. Baina datu horiek ez dute pisu demografikorik; gazteak baino askoz gehiago dira helduak, eta zaharrenek erdaraz bizitzen jarraitzen dute —64 urtez gorako bizkaitarren hiru laurdenak erdaldun hutsak dira, eta gaztelaniaz soilik egiten dute %82k—. Hartara, ez da ondorioa ateratzeko zailtasunik: erdaraz bizi dira bizkaitar gehienak. Bilbo baino gehiago, Bilbao da Bizkaiko hiriburua, gehiengoarentzat.

1. Ezagutza

Bizkaitarren laurdenak dira euskaldunak (254.000), duela hogei urte baino 102.000 gehiago. Gaztelania baizik ez datikenak, berriz, 164.000 gutxiago dira, baina gehiengo oraindik: %56,5. Elebidun hartzaileak, berriz, euskara ulertu arren erabiltzeko gai ez direnak, 181.000 dira, duela hogei urte baino 110.000 gehiago; hazkunde handiena, beraz, azken horiek izan dute hogei urtean. Bilbo hiriburuan askoz apalagoak dira datuak euskararentzat: %16,3 dira euskaldunak; bitik batek erdara baizik ez du ulertzen.

Belaunaldiz belaunaldi emendatzen joan da euskaldunen kopurua Bizkaian, modu progresibo eta jarraian: 50 urtez gorakoen artetik, %17 inguru dira elebidunak; 35 eta 49 urte artekoetatik, %24 inguru dira; 25 eta 34 urte artekoetatik, %37,5; eta 16 eta 24 urte artekoetatik, %53. Gazteen artean, beraz, erdiek badakite euskaraz; 24 urte baino gutxiago dituzten bizkaitarren artean, hamarretik bi baino ez dira erdaldun hutsak; zortzi ulertzeko gai bederen badira. Baina, Araban gertatzen den bezala, gazte gehienek (hamarretik zortzik) gaztelania dute lehen hizkuntza. Elebidun guztien artean, %20 ere ez dira euskaraz gaztelaniaz baino hobeto moldatzen direnak; Bilbon, %7 eskas dira.

Euskaldun gehiago badira, beraz, Bizkaian, baina gaztelaniaz moldatzen dira erosoen. Bizkaiko elebidunen ia erdiek erdara izan dute lehen hizkuntza; eta, herritar guztiak aintzat hartuta, hamarretik bat euskaldun berria da. Beste hainbeste dira euskaldun zaharrak. Euskara umetatik ikasi dutenak adina badira, beraz, heldutan ikasi dutenak. Hamarretik ia sei, adiz, erdaldunak dira.

2. Erabilera

1991tik, euskaraz gehiago egiten dutenen portzentajea igotzen joan da Bizkaian urtez urte, dezima batzuz bederen —gehienbat euskaraz egiten dutenak %13 dira gaur egun, V. Inkesta Soziolinguistikoaren arabera—. Erdaraz baizik ez dakitenen portzentajea, berriz, ia hamar puntu jaitsi da; eta euskaraz tarteka egiten dutenena %14raino igo da. Bilbon, beltzagoak dira datuak: %3,1 baino ez dira gehienbat euskaraz egiten dutenak, eta %83,6 beti erdaraz ari direnak.

Euskararen erabilerari eragiten dioten faktoreak antzekoak dira Bizkaian eta Araban. Belaunaldi gazteak euskaldunagoak diren arren, ingurune erdaldunean hazitakoak dira. Eskolak edo euskaltegiak euskaldundu ditu, baina ez dute ez erraztasunik, ez beharrik euskaraz egiteko. 50 urtez beherakoen artean, gehienbat euskaraz egiten dutenen portzentajea ez da igo bi hamarkadatan; %6ko inguru horretan egonkortuta dabil. 50 urtez gorakoen artean, %7,3 dira gehienbat euskaraz egiten dutenak, eta 64 urtez gorakoen artean %9,7. Zenbat eta gazteago, hortaz, euskararen erabilera intentsiboa egiten dutenak orduan eta gutxiago dira, ehunekotan.

Halere, erdarak behera egin du Bizkaian, Araban bezala: 35 urtez azpikoen artean, hamarretik sei dira gaztelania besterik erabiltzen ez dutenak —zaharragoen artean handiagoa da portzentaje hori: %80 inguru—. 35 urtez azpikoetan joera bat nagusitzen ari da Bizkaian eta Araban: belaunaldi zaharragoek baino gehiago egiten dute euskaraz, ez dira erdaldun elebakarrak, baina euskara tarteka erabiltzen dute, eta erdara baino gutxiago. Bizkaian %25 inguru dira euskara noizbehinka erabiltzen duten gazteak, eta %6 inguru dira normalean euskaraz egiten dutenak; euskara eta gaztelania antzera erabiltzen duten gazteak, berriz, %8 inguru dira.

Elebidunek seme-alabekin erabiltzen dute gehien euskara —%69k egiten diete—. Etxean euskaraz egiten dute, batez beste, euskaldunen herenek; zerbait handiagoa da portzentajea neba-arreben arteko (%41) eta bikotekideen arteko (%37) erabileran. Lankideekin ere gora egin du erabilerak; euskaldunen %44k egiten dute lanean euskaraz, eta ikasle euskaldunen %43k egiten dute euskaraz haien artean. Eremu formalean ere gora egin du erabilerak: administrazio publikoarekin euskaraz egiten dute Bizkaiko euskaldunen erdiek. Osasun zerbitzuetan, gutxiagok erabiltzen dute (%34k), hala ere.

3. Jarrerak

Euskara sustatzeko politikak babesten dituzte hamar bizkaitarretik seik (%58,6k). Hogei urtean zortzi puntu egin du gora aldekotasunak, eta zazpi behera kontrakotasunak. Hiriburuan aurkako jarrera zabalduago dago, ordea: Bizkaian %13,1 dira aurkakotasuna agertu dutenak; Bilbon, %16,2 dira. Hala ere, euskararen aldeko agertzen dira bizkaitarrak, orobat: administrazio publikoan lan egiteko euskaraz jakin behar dela uste dute %74k, haur guztiek euskaraz jakin behar dutela pentsatzen dute %80k, eta euskarazko irakaskuntza ereduaren aldekoak dira %65. Badira %31, ordea, ingelesa ikastea euskara ikastea baino hobea dela uste dutenak.

Hizkuntza politikak ontzat jotzen dituzte bizkaitar erdiek, euskararen alde asko egin dela iritzita. Horiek eskastzat jotzen dituzte, ordea, %27,6k. Araban bezala, euskara arriskutik salbu sumatzen dute bizkaitar gehienek (%77); euskara arriskuan ikusten dutenak %20 baizik ez dira. Eta, euskaraz dakitenak laurdenak baino ez diren arren, «guztiz» euskalduntzat ikusten dute bere burua %65ek. «Bertakoa» izateko euskaraz jakin behar dela uste dutenak %32 dira, baina baieztapen horren aurka agertu direnak gehiago dira oraindik: %63.